Việt Nam đang trên đà trở thành “công xưởng phần mềm” của khu vực nhờ tốc độ tăng trưởng thần tốc, lực lượng lao động trẻ dồi dào và lợi thế chi phí cạnh tranh.

Xuất khẩu phần mềm đang trở thành một trong những động lực chính của nền kinh tế số Việt Nam. Theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông, doanh thu toàn ngành công nghệ thông tin (CNTT) năm 2024 ước tính đạt 160,8 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, trong đó xuất khẩu phần mềm đóng góp tỷ trọng đáng kể​.

Công ty Chứng khoán KBSV nhận định rằng chỉ riêng mảng xuất khẩu CNTT nước ngoài của FPT đã đạt 28.270 tỷ VND trong 11 tháng năm 2024, tăng 28,1% YoY, chủ yếu nhờ vào sự gia tăng nhu cầu từ Nhật Bản, châu Âu và Bắc Mỹ​.

Doanh thu ngành CNTT Việt Nam giai đoạn 2018-2024. Nguồn: Made in Vietnam, KBSV Research.

Việt Nam đặt tham vọng đến năm 2030, kinh tế số sẽ đóng góp 30% GDP, đồng thời nước ta sẽ nằm trong nhóm ba nước dẫn đầu Đông Nam Á về năng lực cạnh tranh số​. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tham vọng này, Việt Nam không chỉ cần duy trì tốc độ tăng trưởng mà còn phải đối mặt với các thách thức như thiếu hụt nhân lực, rủi ro an ninh mạng và áp lực cạnh tranh từ các nước láng giềng.

Cơn sốt chuyển đổi số: Bệ phóng giúp Việt Nam bứt tốc?

Chi tiêu cho CNTT toàn cầu đang tăng mạnh, mở ra cơ hội vàng cho Việt Nam. Theo Gartner, tổng chi tiêu CNTT thế giới năm 2025 dự kiến đạt 5,74 nghìn tỷ USD, tăng 9,3% YoY, trong đó chi tiêu cho phần mềm đạt 1.239,7 tỷ USD, tăng 14% YoY​. Xu hướng chuyển đổi số ngày càng được đẩy mạnh ở Bắc Mỹ, châu Âu và châu Á – Thái Bình Dương, thúc đẩy các công ty quốc tế tìm kiếm đối tác gia công phần mềm chất lượng cao với chi phí thấp.

Tăng trưởng chi tiêu công nghệ và GDP toàn cầu giai đoạn 2017-2025. Nguồn: Canalys, KBSV Research.

Báo cáo của ABS Research cũng chỉ ra rằng nhu cầu về AI tạo sinh (Generative AI), Big Data, Cloud Computing và IoT đang gia tăng chóng mặt, khiến các tập đoàn như Google, Microsoft, IBM và SAP đẩy mạnh thuê ngoài tại Việt Nam​. Các ngành công nghiệp như ô tô, tài chính, chăm sóc sức khỏe đang có nhu cầu ngày càng cao về phần mềm chuyên dụng, đặc biệt tại châu Âu và Nhật Bản.

Đặc biệt, căng thẳng thương mại Mỹ – Trung và xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng công nghệ đã khiến nhiều tập đoàn lớn tìm kiếm địa điểm thay thế. Theo KBSV, số lượng hợp đồng ký mới của các doanh nghiệp công nghệ tại Việt Nam đã tăng 150% trong 9 tháng đầu năm 2024, chủ yếu từ thị trường Nhật Bản và Hoa Kỳ​. Điều này khẳng định vị thế ngày càng quan trọng của Việt Nam trên bản đồ công nghệ thế giới.

“Vũ khí bí mật” giúp Việt Nam cạnh tranh với Ấn Độ và Philippines

Một trong những lợi thế lớn nhất của Việt Nam là nguồn nhân lực CNTT trẻ, chất lượng cao và chi phí lao động thấp. Theo TopDev, gần 60% kỹ sư phần mềm tại Việt Nam thuộc độ tuổi 20-29, với hơn 50% có trình độ đại học​.

Chi phí lao động tại Việt Nam cũng vô cùng cạnh tranh. Theo KBSV, mức lương trung bình của một lập trình viên tại Việt Nam dao động từ 750 – 1.500 USD/tháng, thấp hơn 20-40% so với Malaysia nhưng ngang bằng với Philippines​. Đây là lý do khiến Việt Nam thu hút ngày càng nhiều hợp đồng gia công phần mềm từ các doanh nghiệp quốc tế.

Mức lương trung bình của lập trình viên tại các quốc gia Châu Á theo số năm kinh nghiệm. Nguồn: Nodeflair, KBSV Research.

Chính phủ cũng đã có những chính sách hỗ trợ mạnh mẽ để thu hút đầu tư vào ngành CNTT. Theo Nghị quyết số 57-NQ/TW, Chính phủ đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm công nghệ số hàng đầu khu vực, với nhiều chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ doanh nghiệp và đầu tư vào đào tạo nhân lực​.

Thách thức chực chờ: Liệu Việt Nam có đủ sức bứt phá?

Dù có nhiều lợi thế, Việt Nam vẫn phải đối mặt với những rào cản lớn. Trước hết, tình trạng thiếu hụt nhân lực CNTT đang trở thành bài toán nan giải. Theo Bộ Thông tin & Truyền thông, đến năm 2025, ngành CNTT cần 700.000 lao động, nhưng hiện tại vẫn thiếu 200.000 người​.

Nhu cầu và tình trạng thiếu hụt lao động trong thị trường CNTT Việt Nam giai đoạn 2022-2026. Nguồn: Bộ Thông tin & Truyền thông, ABS Research.

Bên cạnh đó, an ninh mạng đang là một vấn đề đáng lo ngại. Theo khảo sát của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA), năm 2024 đã ghi nhận hơn 659.000 vụ tấn công mạng nhằm vào các doanh nghiệp Việt Nam​. Điều này đòi hỏi các công ty CNTT phải đầu tư mạnh vào bảo mật thông tin nếu muốn tiếp tục mở rộng thị trường quốc tế.

Ngoài ra, Việt Nam vẫn đang phải đối đầu với sự cạnh tranh gay gắt từ Ấn Độ và Philippines. Hiện nay, Ấn Độ chiếm 55% thị phần xuất khẩu phần mềm toàn cầu, trong khi Philippines đang đẩy mạnh phát triển dịch vụ gia công phần mềm (BPO)​.

Tương lai nào cho Việt Nam: “Bệ phóng” công nghệ hay chỉ là giấc mơ?

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lịch sử để trở thành trung tâm xuất khẩu phần mềm hàng đầu Đông Nam Á, nhưng để hiện thực hóa giấc mơ này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức đào tạo nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng cường đầu tư vào công nghệ bảo mật và mở rộng thị trường.

Đặc biệt, việc đầu tư vào công nghệ mới là chìa khóa quyết định. Dự án AI Factory của FPT, hợp tác với NVIDIA, với tổng vốn đầu tư 100 triệu USD, đang mở ra một kỷ nguyên mới cho xuất khẩu phần mềm tại Việt Nam​.

Mô hình hoạt động chi tiết của dự án FPT AI Factory. Nguồn: FPT Smart Cloud, KBSV Research.

Nếu duy trì tốc độ tăng trưởng hiện tại, Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua Philippines, tiến gần hơn với Ấn Độ và khẳng định vị thế “công xưởng phần mềm” của khu vực. Nhưng nếu không có chiến lược phát triển bền vững, tất cả chỉ là giấc mơ.

>> Việt Nam hưởng lợi gì từ những chính sách kinh tế toàn cầu năm 2025?