BNEWS Nguồn cung dầu ăn của thế giới, vốn đã bị thắt chặt bởi cuộc xung đột Nga-Ukraine, đang ngày càng đối mặt với nguy cơ suy giảm lớn hơn.
Hai tháng sau khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine
khiến hoạt động trao đổi thương mại nông sản toàn cầu bị đình trệ, Indonesia
quyết định cấm xuất khẩu dầu ăn trong bối cảnh tình trạng thiếu hụt nguồn cung
trong nước và giá tăng cao.
Nguồn cung dầu ăn của thế giới, vốn đã bị thắt chặt bởi cuộc xung đột
Nga-Ukraine, đang ngày càng đối mặt với nguy cơ suy giảm lớn hơn.
* Tác động của việc Indonesia cấm xuất khẩu dầu ăn
Kể từ ngày 28/4, Indonesia sẽ cấm xuất khẩu toàn bộ dầu cọ thô (CPO) và dầu ăn
với thời hạn không xác định. Trong thông báo của Chính phủ Indonesia, nước này
sẽ tiếp tục theo dõi và đánh giá việc thực thi chính sách cấm này nhằm đảm bảo
lượng dầu ăn trong nước được đầy đủ dồi dào với giá cả hợp lý.
Lệnh cấm xuất khẩu dầu cọ thô và dầu ăn của Chính phủ Indonesia được đưa ra
nhằm ứng phó với cuộc khủng hoảng giá dầu ăn trong nước tăng mạnh từ đầu năm
2022 trở lại đây với mức tăng hơn 40% với mức giá bán lẻ bình quân hiện nay tại
thị trường Indonesia là 26.436 rupiah/lít (1,84 USD/lít).
Theo bà Siri Mulyan Indrawati, Bộ trưởng Bộ Tài chính
Indonesia, việc cấm xuất khẩu dầu ăn và dầu cọ thô của Chính phủ Indonesia
là biện pháp chính phủ buộc phải áp dụng khi các biện pháp bình ổn giá thị
trường khác bị thất bại. Trước đó, việc thực thi áp dụng giá bán trần dầu
ăn (HET) của chính phủ với mức giá 14.000 rupiah/lít đã hoàn toàn thất bại khi
không có dầu ăn được bán với giá trần nêu trên.
Tờ Bloomberg cho rằng động thái này của Indonesia có thể làm gia tăng chủ nghĩa
bảo hộ nông sản trên khắp thế giới. Indonesia chiếm hơn 1/3 xuất khẩu dầu thực
vật toàn cầu. Trung Quốc và Ấn Độ, hai quốc gia đông dân nhất, nằm trong số
những khách hàng mua dầu ăn hàng đầu của Indonesia.
Carlos Mera, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu thị trường hàng hóa nông
nghiệp tại ngân hàng Rabobank, cho biết nguồn cung dầu ăn của Indonesia cho thế
giới là không thể thay thế, và đây chắc chắn là một cú sốc lớn đối với thị
trường.
Indonesia là nhà sản xuất dầu cọ lớn nhất – loại dầu ăn được tiêu thụ nhiều
nhất trên thế giới. Thông báo của quốc gia Đông Nam Á này về việc tạm dừng xuất
khẩu vào ngày 22/4 đã khiến giá dầu đậu nành kỳ hạn của Mỹ (dầu ăn thay thế cho
dầu cọ) tăng vọt lên mức cao kỷ lục trong ngày thứ ba liên tiếp. Ở Anh, một số
siêu thị đang bán giới hạn các loại dầu ăn như dầu hướng dương, dầu ô liu và
dầu hạt cải.
Cuộc xung đột Nga-Ukraine đã khiến hoạt động giao dịch dầu hướng dương rơi vào
hỗn loạn. Đây cũng là yếu tố siết chặt nguồn cung cấp các loại dầu thực vật
khác được sử dụng trong thực phẩm, nhiên liệu sinh học và các sản phẩm chăm sóc
cá nhân.
Tình hình thời tiết bất lợi tại các nước sản xuất dầu ăn lớn trên thế giới
cũng làm gia tăng thêm nỗi lo thiếu hụt nguồn cung. Tình trạng khô hạn làm giảm
sản lượng đậu tương ở Nam Mỹ – nhà sản xuất đậu tương lớn nhất thế giới. Trong
khi đó, hạn hán ở Canada cũng làm giảm sản lượng hạt cải dầu, khiến nguồn cung
có sẵn ngày càng khan hiếm.
Trong khi nguồn cung thiếu hụt và giá cả tăng cao có thể làm trầm trọng thêm
tình hình lạm phát đối với các mặt hàng thực phẩm như dầu trộn salad và sốt
mayonnaise ở các nền kinh tế giàu có như Mỹ, các quốc gia đang phát triển như
Ấn Độ sẽ gánh chịu những tác động tồi tệ hơn cả.
Các quốc gia đang phát triển phụ thuộc rất lớn vào dầu cọ nhập khẩu, sản phẩm
thay thế giá rẻ cho dầu đậu nành, hướng dương và dầu hạt cải vốn đắt đỏ hơn.
Atul Chaturvedi, Chủ tịch Hiệp hội thương mại các doanh nghiệp dầu ăn, cho
biết: “Chúng tôi đã bị sốc trước quyết định này của Indonesia”.
* Lựa chọn thực phẩm hay nhiên liệu?
Chi phí lương thực và các mặt hàng thực phẩm chính tăng cao cũng dẫn đến cuộc
tranh luận lớn nhất trong một thập kỷ qua về việc sử dụng đất nông nghiệp để
trồng trọt các loại cây phục vụ sản xuất nhiên liệu.
Hiệp hội các nhà làm bánh Mỹ, với các thành viên sản xuất 85% các sản phẩm
bánh ngọt và bánh mỳ tại Mỹ, cảnh báo về các kệ hàng tạp hóa trống rỗng. Robb
MacKie, Chủ tịch Hiệp hội này, khẳng định: “Chúng tôi rất cần Cơ quan Bảo
vệ Môi trường Mỹ cho phép dự trữ dầu đậu nành chuyển thành dầu ăn thay vì trở
thành nhiên liệu sản xuất dầu diesel sinh học”.
Bài toán lương thực và nhiên liệu cũng đang nổ ra ở các khu vực khác, trong đó
có Indonesia. Theo Tosin Jack, Giám đốc phụ trách thị trường hàng hóa tại công
ty cung cấp dữ liệu giá cả hàng hóa toàn cầu Mintec (Anh), biện pháp hạn chế
xuất khẩu dầu ăn của Indonesia chắc chắn sẽ làm trầm trọng thêm lạm phát thực
phẩm vốn đã ở mức cao kỷ lục.
Nguồn cung dầu thực vật thắt chặt cũng góp phần thúc đẩy các nhà sản xuất
thực phẩm tìm kiếm biện pháp như áp dụng công thức mới và chuyển sang các sản
phẩm thay thế nếu có thể.
Giá dầu đậu nành kỳ hạn tại Mỹ đã tăng gần gấp đôi kể từ đầu năm 2021, một phần
là do nhu cầu tăng cao đối với các nguyên liệu để sản xuất nhiên liệu sinh học.
Sau đó, giá mặt hàng này tiếp tục tăng lên mức cao kỷ lục sau khi xung đột Nga-Ukraine
làm gián đoạn các chuyến hàng chở dầu hướng dương và đặt ra nhu cầu về các mặt
hàng thay thế.
Giá dầu hạt cải của Canada cũng leo lên mức cao nhất từ trước đến nay trong năm
2021 khi hạn hán tàn phá loại cây trồng trên khắp các thảo nguyên Bắc Mỹ này,
khiến sản lượng bị thu hẹp. Trong khi đó, giá dầu cọ ở châu Á đã tăng khoảng
50% và giá dầu hạt cải ở châu Âu tăng 55% trong 12 tháng qua.
John Baize, nhà phân tích độc lập và cũng là cố vấn của Hội đồng Xuất khẩu Đậu
tương Mỹ, nhận định rằng, “mặc dù giá cao kỷ lục, nhu cầu dầu thực vật vẫn
ở mức cao vì dầu thực vật là một phần thiết yếu trong chế độ ăn uống ở tất cả
các quốc gia và đặc biệt là ở các nước như Ấn Độ, Pakistan và Bangladesh.
Ông Baize mô tả việc hạn chế xuất khẩu dầu cọ của Indonesia là một “vấn đề lớn” song ông kỳ vọng biện pháp này sẽ không kéo dài.
Indonesia đã xuất khẩu 26,87 triệu tấn dầu cọ vào năm 2021, so với mức tiêu thụ
chỉ là 15,28 triệu tấn trong nước.
Trước mắt, lệnh cấm xuất khẩu dầu cọ của Indonesia làm gia tăng lo lắng về chi
phí và tình trạng thiếu lương thực, trong bối cảnh các quốc gia khác cũng có
thể thực hiện động thái tương tự khi cuộc xung đột ở Ukraine kéo dài./.
Theo BNews/