Ai đã từng đến Hiệp Hoà – Một mảnh đất từng ghi dấu bởi chứng tich lịch sử hào hùng của một miền quê cách mạng, một vùng đất cổ “Địa linh nhân kiệt” với những di tích lịch sử đặc sắc mang đậm dấu ấn của một thời “oanh liệt”. Đến với Hiệp Hoà người ta còn biết đến một mảnh đất tiêu biểu nhất với sự đóng góp cho sức mạnh của “đất vật” Bắc Giang. Ở đó vật đã trở nên thân thuộc với mỗi người dân và được lưu truyền từ đời này sang đời khác, để mỗi độ xuân về hàng ngàn người dân bên sông Cầu thơ mộng lại cùng hội tụ quanh những sới vật quê hương.
Mỗi độ xuân sang, những sới vật lại được khoác trên mình đủ sắc màu tươi mới, tạo nên sức hút kỳ lạ lôi cuốn hàng ngàn người hân hoan hội tụ. Trong số 60 sới vật được trải khắp Hiệp Hoà, có những sới được đặt trước mái đình rêu phong, có những sới được tạo nên từ những gò đất ven làng và đặc sắc nhất là nhiều sới nằm ngay trên triền đe sông Cầu xanh mát. Mùa xuân đến, cứ nổi trống lên là thành hội vật, bởi vật đã ăn sâu vào trong tiềm thức mỗi người dân Hiệp Hoà. Những sới vật tiêu biểu, đậm chất truyền thống phải kể đến các xã như: Xuân Cẩm; Đông Lỗ; Mai Đình, Hương lâm, Thái Sơn…Tuy vậy để có thể tham gia vào hội vật mùa xuân được tổ chức trên đất vật quê mình, các đô vật đều phải trải qua mộtquá trình rèn luyện miệt mài. Thời gian tập luyện bắt đầu từ khi còn bé thơ cho đến khi trưởng thành mới có thể trở thành đô vật thực thụ. Những đo vật ấy ngày thường là những người nông dân chăm chỉ cấy cày, tranh thủ những lúc nông nhàn họ lại cùng nhau tập luyện , để đến ngày hội mở họ lại được chính thức khoe diễn tài năng. Ở mỗi sới vật lại có đặc trưng, sắc thái riêng và miếng đánh sở trường riêng biệt đều được các đô phô diễn trước sự hò reo, cổ vũ của khán giả. Về mùa lễ hội Hiệp Hoà, ai ai cũng phải ấn tượng và chờ mong điều gì đó ở hội vật. Từ đây tất cả các đô vật tài tài năng đều có thể đăng ký tham gia thi đấu tại tất cả các sới vật trong huyện. Có những hội vật cổ truyền tổ chức 3-4 ngày, lúc đó , chỉ xem qua thi đấu là người xem đã phát hiện ra đô này đô kia đến từ “lò vật” nào thông qua những ngón vật sở trừơng. Trong đó, tiêu biểu nhất là những miếng đánh của lò Cẩm Bào (Xuân Cẩm) với miếng sở trường là gồng và sườn, đây là những ngón đòn đem về chiến thắng cho các đô vật. Để có được điều đó, các đô đã phải thường xuyên tâp luyện những miếng cơ bản như: bốc, sườn, mói, bò, gồng…Tất cả những miếng dấnh đó đều được đô vật Hiệp Hoà tập luyện và sử dụng linh hoạt với cách chuyển đổi thế đánh khôn lường, đồng thời luyện tập nhuần nhuyễn một vài thế đánh chính nhằm hạ gục đối phương nhanh nhất. Điển hình mùa hội xuân 2010, Trong những ngày lễ hội Y Sơn , giải vật dân tộc cổ truyền và giải vật tự do quốc tế được tổ chức long trọng, đã thu hút đông đảo du khách thập phương trong và ngoài huyện, tỉnh.
Với bề dày truyền thống, Hiệp hoà luôn là nơi sản sinh ra lớp lớp các đô vật thượng hạng đóng góp cho đội tuyển vật của tỉnh và quốc gia. Bên cạnh đó, Hiệp Hoà luôn là địa phương dẫn đầu tai các giải thi đấu vật hàng năm. Nhằm tôn vinh đất vật Hiệp Hoà, giải vật đầu xuân 2010 luôn được các cấp quan tâm, thậm chí còn được tổ chức trên những sới vật nằm nghiêng nghiêng bên dòng sông Cầu thơ mộng, bên những mái đình hay dưới những gốc đa già, cổ kính. Đây cũng là cách để đưa vật về với vùng đất sống của nó và để tô đẹp thêm cho bức tranh về hội vật bên dòng sông quê.
Hội làng Ngọc Tân 15/1/2010 AL
Vân Anh, 4/3/2010